احداث موزه کار در ایران پروژه ی زمین مانده و مظلوم/ تأسیس موزه ملی کار هویت بخشی به کار و تمدن ایران اسلامی

به گزارش ایرسا آنلاین، اینها همه که ذکر شد  مصنوعات دست بشر است، حاصل کار و تلاش انسانهایی است که یا کارگر بوده اند یا کارفرما و همه با ابزرا و آلاتی درست شده اند که خود آن ابزار هم حاصل کار انسانها بوده است . پس اساسا  تمدن نیز  حاصل کار  و اشتغال است. اما ما تا کنون  از معلول حفاظت کرده ایم و علت را فراموش.

تاریخ کهن ایران زمین و تمدن درخشانش برابر با تاریخ وجود کار است . سابقه درخشانی پشت سر ما ایرانی هاست ، اما جایی که بتواند این هویت درخشان را به  نسلهای آینده بشناساند در کشور ما وجود ندارد. از سیر تحول و تطور ابزار کار و دستگاههای تولیدی یا نوع کار کردن در گذشته هیچ اطلاعی نداریم.

به طور مثال ، بسیاری از مردم ما نمی دانند که  بافت پارچه« لی » یا «جین » در دهها قرن پیش توسط ایرانیان ابداع شده است. روش بافت«  پارچه جین» به نحوی است که تار آن نازک تر و تابیده تر و پود آن کمی ضخیمتر و خام تر است که به صورت دو در میان از لابلای تار رد می شود . هنوز هم دستگاه بافت این نوع پارچه دربرخی روستاهای  شمال کشور یافت  می شود که به زبان محلی به آن «  پاچال » یا «پاچاله » و به پارچه بافته شده «شمد» یا « چارشو» می گویند . این دستگاه بافندگی بخش اعظمی از فرهنگ کار و حتی ادبیات را با خود عجین کرده است هر قطعه از این دستگاه که با چوب ساخته شده اسمی دارد : ماسوله ( قسمتی که پود دور آن پیچیده می شود ) – جِق جِقاندِله ( وسیله ای که پیله ماسوره درآن قرار می گیرد ) وَرد ( شانه یا دفدین  )، سارمِخ ، پافشار ( پدال ) کارکش ( نخهایی که به عنوان تار به دستگاه بسته می شود ) نوَرد ( قطعه ای که نخ پود را دور آن می پیچند ) ماکو ، کَُلیجه ، کَل ، دیگ  و ….گویا اروپاییان در قرن هفدهم ماشینهای بافندگی خود را از روی نمونه دستگاه مذکور ساختند و در حال حاضر جوانان ما شلوار جین را به عنوان تحفه ی  غرب می پوشند.

یا مثلا اولین چرخ سفالگری که با یک صفحه گردان و پدال از گِل ، ظروف سفالی صاف و با شکل هندسی منظم می سازد، در حدود شش هزار سال پیش توسط ایرانیان اختراع شد.

یا اولین منشور و قانون کار در زمان هخامنشیان تدوین و توسط پادشاه وقت کوروش کبیر به عنوان قانون دولتی در سنگ نوشته ای بزرگ ابلاغ و اجرا می شد . جایگاه نگهداری و معرفی چنین مواردی و موراد مشابه در موزه ملی کار خواهد بود.

در موزه ملی کار می توان ضمن نشان دادن سیر تطور و تحول ابزار کار و تولید ، بخش اعظمی از هویت فرهنگ کار و اسناد و دست نوشته های قدیمی که از رابطه کارفرمایان و کارگران نشأت میگیرد را کشف،ضبط و نگهداری و معرفی نمود.

در خصوص ایجاد موزه ملی کار مطالعات تطبیقی مفصلی از سال ۱۳۸۱ تا کنون توسط اینجانب انجام و این طرح به چهار وزیر کار و امور اجتماعی ( صفدر حسینی – ناصر خالقی-محمد جهرمی -عبدالرضا شیخ الاسلام ) ارائه گردیده است .

ضمن مطالعات تطبیقی متوجه شدیم که کشورهای انگلیس، ایرلند، آمریکا و آلمان به ایجاد موزه های کار مبادرت ورزیده اند . و موزه کار در این کشور ها نه فقط به عنوان نمایشگاهی صِرف از نگهداری اشیاء قدیمی،بلکه جایی است که  تمام اتفاقات جامعه کارگری، مانند مسابقات ورزشی کارگران ، مراسمات روز جهانی کارگر، برگزاری کلاسهای آموزشهای فنی و حرفه ای و محل کتابخانه تخصصی کار و حرفه و از همه جالبتر محل پارکهای فناوری اطلاعات و نمایشگاه آخرین ابداعات تولید کنندگان و کارآفرینان و مبتکران در آن محل به وقوع پیوسته و پیوند عمیق و زیبایی بین کار ، تلاش ، علم ، خلاقیت و هویت تاریخی زده شده است .

دربخشی از مطالعات به امکان سنجی تأسیس موزه کار در ایران پرداخته ایم.  مبرهن است که تأسیس موزه ملی کار، به دلیل عظمت و وسعت کار به یک همت والا و تعامل فرابخشی وزارتخانه های کارو امور اجتماعی،صنایع و معادن ،جهاد کشاورزی، علوم تحقیقات و فناوری ،نفت، علوم پزشکی ، ارتباطات  و سازمان میراث فرهنگی ، دانشگاههای کشور، و تشکلهای کارگری و کارفرمایی وهر نهادی که به هر نحوی با کار و اشتغال مرتبطند ، بایستی درین زمینه همکاری کنند و در هیأت امناء موزه حضور داشته باشند .

در قسمت سوم از مطالعات تأسیس موزه  ،برنامه فیزیکی و فضا و ساختمان مورد نیاز با اصول فنی و مهندسی واستانداردهای ساخت موزه برآورد گردیده است .پلان یا  نمای ساختمان به شکل زیگورات ( شکلی از ساختمان که خاص ایرانیها می باشد) پیشنهاد گردیده است.

در این طرح سالنهای مختلف همراه با توضیح ماتریال قابل نمایش طراحی شده  ، سالنها یی از قبیل : سالن تاریخ کار_سالن اختراعات و ابداعات کارگران و کارآفرینان_سالن زنان و کار_ صنعت و کار_ کشاورزی و عشایر _اصناف و کار_سالن کتاب و هنر کارگران_سالن جنگ ،انقلاب و کار_صنایع دستی و هنرهای معاصر_ سالن نقاشی کودکان و کار_آرشیو اسناد تاریخ کار _سالن آثار شهداء کارگرو بالاخره سالن  گالریهای فصلی جامعه کار و تولید(جهت ایجاد درآمد برای موزه )  . در موزه همچنین امکانات جنبی مانند سالن ورزش کارگران ،کلاسهای آموزش فنی و حرفه ای و صنایع دستی، سالن آمفی تاتر و مراسم ،کتابخانه عمومی با موضوع تخصصی کار، رستوران و متل جهت رفاه بازدید کنندگان و… پیش بینی شده است . به منظور ایجاد تمامی این فضاها حد اقل به ۵۰۰۰ متر عرصه و ۹۰۰۰ متر مربع اعیان نیاز هست.

البته با توجه به اینکه هزینه ساخت و ساز بالاست و فضای مناسب نیز در حال حاضر وجود دارد. و  در چند کشور مورد  مطالعه، موزه های کار در مکانهای بازسازی شده ی  متعلق به جامعه کار و تولید بنا گردیده است  مانند: خانه ی محل تجمع کارگران نساجی در آمریکا ، تلمبه خانه ی آب( خانه ی پمپ ) در انگلستان و کارخانه قدیمی در ایرلند.

در تهران نیز ساختمان عظیمی با این پتانسیل وجود دارد  و آن ساختمان شرکت ریسندگی و بافندگی چیت تهران(بافکار ) میباشد این بنا حدود هفتاد سال پیش توسط مهندسان آلمانی و ضد زلزله ۹ ریشتری به منظور تأسیس اولین کارخانه صنعتی ریسندگی و بافندگی ایران ساخته شده است و دارای سالنهای بسیار وسیع و مختلف است و از چهار جهت دسترسی به بزرگراه  داشته و  بهترین مکان و  ساختمان مورد نیاز  جهت ایجاد موزه کار و صنعت می باشد . این ساختمان دارای ۱۵۰۰۰ متر عرصه  در حال حاضر تحت مالکیت  شرکتهای مختلف است به صورت سهامی عام بوده و متأسفانه  قرار است این سالنهای محکم و عظیم بتنی تخریب و به جای آن ساختمانهای بلند تجاری ساخته شود . که امید است مسئولین محترم از تخریب این مکان که بخشی از میراث فرهنگ کار و تولید کشورمان می باشد جلوگیری نمایند. و در آینده شاهد افتتاح موزه ای باشیم که بتواند هویت واقعی کار و اشتغال نیروی کار را به ما و نسلهای آینده بشناساند.

پی نوشت: در دولت روحانی برخی افراد نزدیک به وزیر تعاون کار وقت، تلاش کردند یک شرکت خصوصی برای تاسیس موزه کار تشکیل و بودجه ای جذب کنند. اما با توجه به اینکه از ایده پرداز طرح یعنی خانم زهرا ممتاز در بین هیات موسس خبری نبود و یکی از افراد هیات موسس نیز مدعی شده که طرح ایده از ابتدا توسط وی طرح شده (در حالی که کد ایده ی طرح در سال ۱۳۸۴ در دبیرخانه نظام پیشنهادات وزارت کار و امور اجتماع به نام خانم ممتاز ثبت گردیده بود)افراد هیات موسس از نحوه اجرا و چگونگی طرح خالی از ذهن و کار پیش نرفت و به نظر میرسد اصلا قصد، نیت و همت واقعی برای انجام پروژه در ذهن انها وجود نداشت، نمیخواهیم قضاوت خلاف واقع کنیم شاید هدف گرفتن بودجه ای به نام موزه ملی کار و به کام برخی اقرباء وزیر بوده است . به هر حال این کار رو به زمین مانده و هنوز اقدام عملیاتی درست و حساب شده ای برای آغاز پروژه انجام نشده است.