یکی از ضعف‌های نظام آموزشی انتخاب رشته پایه نهم است

حیدر سمیرکرم در گفت‌وگو با ایسنا در مورد وضعیت دروس عملی و هنرستان‌ها اظهار کرد: گزارش دفتر مطالعه آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی که در آذر ۱۴۰۱ در رابطه با وضعیت آموزشی هنرستان‌ها و مدارس کار و دانش منتشر شده، به آمارها و نتایجی قبل از کرونا ارجاع و کیفیت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، وضعیت مدارس و نسبت دانش آموزان را بررسی کرده است.

وی افزود: طبق این گزارش، اهداف برنامه پنج ساله توسعه در حوزه آموزش محقق نشده است.

سمیرکرم ادامه داد: این گزارش کمبود نیروی آموزشی در برابر تعداد دانش آموزان که ضعف بزرگی است را مطرح کرده و مبحث مهم دیگر آن نبودن سخت افزار یعنی زیربنا و بسترهای مناسب برای آموزش درست است. مهمتر از همه اینکه ما باید در این مدارس شاهد یادگیری مهارت باشیم و در این گزارش آورده شده که تعداد کمی از دانش آموزان وارد عرصه کار می‌شوند.

وی گفت: عجیب‌تر اینکه اگر بخواهیم به گزارش‌های امروزی استناد کنیم، توجه به میزان بالای ترک تحصیل در مدارس کار و دانش است. حتی گزارش‌ها حاکی از این است که ایران در مسابقات مهارتی نتوانسته رتبه‌ای را کند و از بین ۱۵۰ کشور دارای رتبه ۵۴ است. در حالی که در شهر کرج سازمان فنی و حرفه‌ای یکی از بزرگترین مراکز بوده و کارگاه‌ها و امکانات خوبی دارد و این خیلی تعجب برانگیز است.

سمیرکرم ادامه داد: در حالی که موتور محرکه هر جامعه‌ای نیروی انسانی آن است، اما شاهد این هستیم که نخبگان و دانش آموزان موفق در حال مهاجرت بوده و دانش آموزانی که قرار است آینده سازان این کشور باشند، ترک تحصیل می‌کنند و این نگاه که تحصیل و آموزش جدای از اینکه راهی برای اشتغال خواهد بود یا خیر می تواند در رشد و شخصیت فردی و یک جامعه تأثیر داشته باشد، در حال کمرنگ شدن است.

این فعال آموزشی تاکید کرد: بنابراین باید آگاه بود که ضعیف شدن نهاد آموزش در کشور لطمه بزرگی به توسعه کشور است. چون عامل محرکه توسعه هر کشوری نیروی انسانی است و نیروی انسانی با سواد و با کیفیت در آینده کشور خیلی تاثیرگذار است.

وی در مورد افزایش ورود به هنرستان‌ها و رشته‌های فنی گفت: این درست است و امروزه دانش آموزان رغبت بسیاری برای ورود به هنرستان‌ها و مدارس کار و دانش پیدا کرده‌اند، اما یکی از ضعف‌های ما در نظام آموزشی انتخاب رشته در پایه نهم است. بسیار شاهد هستیم که دانش آموزان به دلیل محدودیت ظرفیت، رشته‌ای را انتخاب می‌کنند که به آن علاقه ندارند.

وی افزود: مثلا در همین شهر کرج اگر بررسی کنیم می بینیم که در برخی از رشته‌ها تمایل زیادی وجود دارد اما چند هنرستان امکان این را دارند که از نظر سخت افزاری و تعداد بستر آموزشی، شرایط پذیرش را داشته باشند.

وی ادامه داد: گاهی اوقات دانش آموزان علاقه دارند که در رشته‌ای ادامه تحصیل بدهند که ظرفیت آن پر شده است، پس مجبور به انتخاب رشته‌هایی می‌شوند که علاقه‌ای به آن ندارند. برخی از دانش آموزان در هنرستان بر اساس یکسری از معیارهای نادرست انتخاب رشته می‌کنند، اما سال های بعد به این نتیجه می‌رسند آن چیزی که فکر می‌کردند با آنچه که در فضای آن قرار گرفته‌اند، متفاوت است.

وی در ادامه اظهار کرد: برای همین تصمیم به تغییر رشته می‌گیرند یا اینکه با سرخوردگی رشته را ادامه می‌دهند. از طرف دیگر باید به این نکته بیاندیشیم که حجم دانش آموزی که وارد هنرستان و کار و دانش می‌شود، اگر تمایل به تحصیلات تکمیلی داشته باشد، آیا چنین ظرفیتی برای آن تعداد دانش آموزی که جذب می‌کنیم در اختیار داریم یا خیر و معتقدم در این مورد هم ضعف داریم.

این فعال آموزشی خاطر نشان کرد: واقعیت این است که منابع مالی در حوزه فنی و حرفه‌ای و مهارتی حتی در دبیرستان‌ها نسبت به سرانه دانش آموزی خیلی کم است. دومین مساله، کمبود فضاهای آموزشی  و به روز نبودن کارگاه‌ها و کمبود و قدیمی بودن تجهیزات در برخی از هنرستان‌ها است. از طرفی در مورد آزمایشگاه‌ها در مدارس نظری هم وضعیت به همین منوال است و ممکن است آزمایشگاه خوبی نداشته باشند.

وی گفت: موضوع مرتبط با افت تحصیلی نبود شاخص‌های مدون و داده‌های کافی برای ارزیابی آموزش است. مثلاً در مورد دانش آموزان بازمانده از تحصیل آمار درستی در اختیار نداریم و مراکز مرتبط با این موضوع هر یک آمار متفاوتی را اعلام می‌کنند. حتی اگر داده‌هایی که در سامانه‌ها وجود دارد را با داده‌هایی که وزارتخانه ارائه می‌کند، مقایسه کنید، تفاوت فاحشی را خواهیم دید. دوم اینکه با کمبود نیروی انسانی آموزشی مواجه هستیم. طی این سال‌ها وزارت آموزش و پرورش هم اعلام کرده که چقدر نیروهای با تجربه درحال خروج از سیستم هستند و عملا مجبور شده با شرایط خاصی نیروهای جدید جذب کند و این موضوع در دراز مدت می‌تواند اثرات منفی برجای بگذارد.

سمیر کرم در ادامه با تاکید بر اینکه جایگاه و منزلت آموزش و نهاد آموزش در کشور باید بازنشانی شود گفت: نهاد آموزش باید جایگاه خود را پیدا کرده و نیروی انسانی ساماندهی شود. در مورد نیروی انسانی معتقدم این موضوع قابل پیش بینی بود که در سال۹۹ و ۱۴۰۰ شاهد بازنشستگی نیروهای با تجربه خواهیم بود و به تبع آن می‌شد، برنامه‌ریزی کرد که نیروی جدید جذب شود.

وی افزود: مورد بعدی اینکه باید تولید محتوا و آمار درستی در تمام بخش‌ها داشته باشیم. این آمار می‌تواند در کیفیت کار و برنامه ریزی ما مفید باشد. از طرف دیگر قادر هستیم که از ظرفیت‌های مردمی و بخش خصوصی در حوزه آموزش بهره ببریم ولی نه به این عنوان که تبدیل به یک کالا شود، بلکه باید عدالت آموزشی رعایت شود و دولت این وظیفه را دارد که حداقل امکانات را برای دانش آموزانی که در سطوح پایین تر هستند فراهم کند.

مدیرعامل مجمع خیرین کودکان بازمانده از تحصیل اظهار کرد: نکته بعدی تقویت واحدهای مشاوره تحصیلی در مدارس است. افرادی باید در این قسمت جذب شوند که تخصص کافی دارند و بتوانند دانش آموزان را به درستی هدایت تحصیلی کنند. هر چند این فرایند برگزار می شود اما اثر گذار نیست و بعد شاهد چالش‌های زیادی هستیم. در مورد انتخاب رشته دانشگاهی هم همین طور بوده و کار باید به صورت علمی باشد. امکانات آموزشی باید به روز باشد که الزاما سخت افزاری نیست و یک بخشی کیفیت ضمن خدمت‌ها و آشنا بودن نیروی انسانی و آموزگاران با مسائل روز است.

وی گفت: در مورد کتب درسی هم طی این سال‌ها خیلی توجه شده و سعی کردند تغییراتی انجام شود. اما اینکه این متون با واقعیت های زندگی ارتباط دارد یا خیر در ارزیابی های بعدی مشخص خواهد شد.